< Terug naar verzamelpagina
Auteur: Yessie Vanden Branden
Deel artikel
Eenzaamheid is als een stad

De eenzame stad van Olivia Laing

Begin april schreef Ramsey Nasr in een essay in NRC over het nut van kunst in tijden van corona. “Kunst is wel degelijk nuttig: kunst voert ons weg van hier en van onszelf. En kunst dwingt tot omkijken. In tijden van quarantaine is zoiets onmis­baar.” Kunst biedt geen zekerheid. Je zou verwachten dat we daarnaar snakken in een periode van grote onzekerheid. Niet dus. We hebben gemerkt dat we niet onkwetsbaar zijn. Kunst biedt misschien de handleiding in deze chaos. Nog meer onzekerheid. Laat onze grondvesten maar wankelen.

De Britse Olivia Laing analyseert in haar boek De eenzame stad de relatie tussen kunst, kunstenaars en eenzaamheid in de metropool. Ze verhuisde naar New York voor de liefde, maar de relatie liep al spaak voordat ze bij haar geliefde was ingetrokken. Daar zat ze dan, in een we¬reldstad die ze niet kende, in haar eentje, eenzaam en ver van huis. De eenzame stad beschrijft hoe ze daarmee omging en hoe ze zich uiteindelijk weer heel ging voelen. Door kunst.

Oefening

Wat Laing leerde, is hoe belangrijk het is om vriendschap te sluiten met jezelf (en hoe je dat doet). Maar er kwam nog iets bij, ontdekte ze: veel dingen die ons als individu lijken te raken (zoals eenzaam¬heid), komen eigenlijk voort uit buitenslui-tende krachten. En dat zijn dingen waar we ons tegen kunnen en moeten verzet¬ten. Door vriendelijkheid en solidariteit bijvoorbeeld.

Vriendschap sluiten met jezelf is iets wat ik me herinner van Michel de Montaig¬ne. “Je moet er niet langer naar streven dat de wereld over je praat, maar leren met jezelf te praten. Keer tot jezelf in, maar bereid je eerst goed voor, zodat je daar waardig ontvangen wordt: het zou dwaasheid zijn op jezelf te vertrouwen als je jezelf niet in de hand weet te houden.

Je kunt net zo goed in de een¬zaamheid falen als in de gemeen¬schap.” In zijn essays verhief Montaigne eenzaamheid tot een kunst die oefening vereist. In de huidige tijd van social distancing kunnen we die oefening volop aangaan.

Verlatenheid

Laing laat in elk hoofdstuk een andere kunstenaar passeren. Naast Warhol en Hopper zijn ze bij lange na niet zo bekend: de ‘pop-contratenor’ Klaus Nomi, beeldend kunstenaars Henry Dar¬ger en David Wojnarowicz. Laing tekent uitgebreid hun schrijnende levensverhalen op. Toch heb je niet het idee dat je een boek over kunst leest. Laing neemt je mee in haar hoofd. Haar inner¬lijke reflecties koppelt ze vrijwel altijd terug naar het kijken, wat ze aandachtig doet. Ze gaat verder dan een puur formele analyse van onderlinge verhoudingen en composities.

Bovendien plaatst ze die elemen¬ten in een emotionele context, waardoor ze verder aan kracht winnen. Hoe ze kijkt naar Edward Hopper’s schilderijen bijvoor¬beeld. Ze kijkt naar het beroemde Nighthawks en ziet - mede door haar liefdesverdriet - iets wat haar niet eerder opviel. Het tafereel is namelijk zo ‘afgesneden’ dat er geen deur naar buiten te zien is: “vanaf de straat zat de ruimte hermetisch dicht: een stede¬lijk aquarium, een glazen cel.” ‘Eenzaamheid’ is een van de woorden die het vaakst gebruikt worden om Hopper’s figuren te omschrijven, maar Laing staat er ook uitgebreid bij stil hoe ook de enscenering verlatenheid uitstraalt.

Nooit alleen

Eenzaamheid is als een stad, schrijft Laing. Eenzaamheid is als een grote, onoverzichtelijke stad, met prachtige plekken waar je tot rust komt, met donkere, koude, ellendige stegen waar het levens¬gevaarlijk is, maar ook plaatsen waar je troost kunt vinden. Waar mensen dingen voor je achter¬laten: kunstwerken, boeken, verhalen, die je kunnen helpen jouw deel van de stad in kaart te brengen. Je bent daar niet alleen. Je bent daar nooit alleen.

Eenzaamheid hoeft niet noodza¬kelijk in tijden van quarantaine de kop op te steken. Het kan overal, zelfs als het heel druk en gezellig is. Misschien zélfs dan.

Geef een reactie

Abonneer
Laat het weten als er

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Neem contact op met de redactie van Phronèsis Magazine
Heb je een goed idee, wil je met ons van gedachte wisselen of heb je een vraag? We horen graag van je.
Contact opnemen
paperclipcamera-videobookmagnifiercrossmenu
linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram