Voor de zekerheid heb ik een kennis ter plekke gebeld:
‘Is ie er nog?’
‘Wie?’
‘De tombe….. Is ie nog niet beschadigd?’
‘Welke tombe?’
‘Die van Kant natuurlijk’
‘Och, maak je geen zorgen. Hier in Rusland hebben ze het niet zo op Kant.’
Onder filosofen was al veel langer bekend dat Kant in zijn jonge jaren een theorie had ontwikkeld die moeilijk anders kan worden gezien dan racistisch. Ook Maarten ’t Hart constateerde in 1997 in Hollands Maandblad dat Kant niet vrij was van antisemitisch, vrouwonvriendelijk en racistisch denken. Alle filosofen zijn het er intussen wel over eens dat Kants racistische gedachtegoed filosofisch gezien inconsistent is in relatie tot zijn ethische hoofdwerk. In dit werk, Kritik der praktischen Vernunft, beweert Kant dat men nooit een ander mens slechts als een middel mag gebruiken. Alle rassen waren voor hem weliswaar mensen, maar desondanks verdedigde hij wel de slavernij van niet-witte mensen.
Afgelopen zomer sloeg in Duitsland de vlam in de pan en werden krantenlezers in hoog tempo over deze pikante zijde van Kant bijgepraat. Deze Duitse versie van het racismedebat speelde zich vooralsnog alleen af in de krantenkolommen. Toen het coronavirus aan het eind van de zomer opnieuw de kop opstak, werd het nieuws al snel weer beheerst door ziektes en virussen. Zo werd de aanvankelijke steekvlam in de Kantiaanse pot snel afgedekt en tot veenbrand verbannen.
Wie verwacht er nou een opleving van dit debat in Kaliningrad? Mijn kennis schatte in dat de desinteresse van Russische filosofen inzake het rationalisme van Kant voldoende bescherming zou bieden tegen deze veenbrand. Ik dacht daar anders over: een veenbrand kan op een onverwacht moment op een onverwachte plek plotseling bovengronds komen, en op volle sterkte uitbreken.
Vandaar mijn telefoontje.
