Niet de mens centraal, maar het ecosysteem

Met het oprichten van een Future Generations Board wil ABN AMRO de belangen van toekomstige generaties zwaarder mee laten wegen in de besluitvorming. Zo wil de bank haar ‘purpose’, Banking for Better for Generations to Come, steviger in de organisatie verankeren.

Toekomstige generaties

De Future Generations Board bestaat uit zeven medewerkers van ABN AMRO onder de 35 jaar. Hun eerste project is het ontwikkelen en implementeren van een ‘generatietoets’. Dit is een instrument om de impact van besluiten op leefomstandigheden van generaties in het heden en in de toekomst in kaart te brengen. Zo kunnen straks verschillende commissies en managementteams beter borgen dat hun keuzes en projecten bijdragen aan brede welvaart. ABN AMRO is niet de eerste organisatie die werkt aan een generatietoets; ook de Nederlandse overheid gebruikt het instrument voor toetsing van beleid en wetgeving. 

De afgelopen decennia hebben steeds meer bedrijven een op toekomstige generaties gerichte missie (‘purpose’) gedefinieerd. Een missie is een overkoepelend doel: de zijnsreden voor een bedrijf. Als filosoof vroeg ik me regelmatig af wat we met onze ‘purpose’ Banking for Better for Generations to Come, precies bedoelen. Ik sprak verschillende collega’s en vond geen eenduidig antwoord. Juist in

die tijd nodigde de HTF mij uit om een module te verzorgen: ‘Duurzaamheid en Rechtvaardigheid’. Dit was voor mij de ideale gelegenheid om antwoorden op mijn vragen te zoeken in de filosofie. Ik richtte mijn pijlen op het woord ‘generations’: wat is rechtvaardigheid ten opzichte van toekomstige generaties?

Morele corruptie

In zijn boek A Perfect Moral Storm zet filosoof Stephen Gardiner uiteen waarom klimaatverandering een complex moreel vraagstuk is. Hij concludeert dat klimaatverandering een groot risico in zich draagt op ‘morele corruptie’. Voorbeelden van morele corruptie zijn: de aandacht afleiden, onredelijke twijfel zaaien en hypocrisie.

Een van de kenmerken van klimaatverandering, waardoor het risico op morele corruptie zo groot is, is de sterke spreiding van oorzaak en gevolg. De CO₂-uitstoot die wij vandaag veroorzaken, blijft nog 500 jaar in de atmosfeer. En in het donkerste klimaatscenario van het IPCC stijgt richting het jaar 2300 de gemiddelde zeespiegel wel 15 meter. De generaties die daarmee te maken krijgen, zijn echter nog niet aanwezig om hun belangen te verdedigen. Op dit moment zijn er geen adequate instituten die zorg dragen voor de belangen van toekomstige generaties. Met Future Generations Board zet ABN AMRO een stapje in die richting. De jonge medewerkers van deze ‘board’ zullen actief nadenken over de belangen van toekomstige generaties en helpen het bewustzijn te creëren voor het risico op morele corruptie.

Romantisch weekend

Gardiner heeft in 2021 een handboek samengesteld over intergenerationele ethiek. Onderdeel daarvan is een artikel van Breena Holland. Deze filosofe gebruikt de Capability Approach van Martha Nussbaum en Amartya Sen als startpunt voor haar zoektocht naar de juiste balans tussen de belangen van huidige en toekomstige generaties.

Als we aannemen dat toekomstige generaties zullen bestaan en dat hun welzijn net zo belangrijk is als dat van ons, betekent dit dat we de huidige ecosystemen in stand moeten houden. Zonder ecosystemen kan de mens geen (goed) bestaan hebben. De bescherming van ecosystemen vereist een beperking van onze productie en consumptie. Hoe verdelen we het gebruik van natuurlijke hulpbronnen, zodat dit past binnen de grenzen van de planeet? Holland stelt voor om de limiet te bepalen aan de hand van een combinatie van twee factoren: de vervuiling van een activiteit en het belang van die activiteit. Ter illustratie: stel je wilt met je geliefde een romantisch weekend weg. Dat kan met de trein naar Parijs of met het vliegtuig naar Rome. Zonder aanvullende belangen is de keuze voor Rome volgens Holland niet te verantwoorden. 

De tekst van Holland geeft een startpunt voor een gesprek over of reflectie op financiering van vervuilende activiteiten. Is de activiteit zo belangrijk dat het de uitstoot verantwoordt? ABN AMRO heeft een ‘inclusieve strategie’. Dit houdt in dat de meeste bedrijven welkom zijn als klant, tenzij zij actief zijn in bijvoorbeeld de productie van tabak of bont. De aanname is dat ABN AMRO meer kan bereiken door bedrijven te helpen verduurzamen in plaats van ze uit te sluiten. ABN AMRO helpt met kennis, financiële prikkels en advies. De filosofie van Holland kan helpen bij lastige beleidskeuzes. 

Buen Vivir

Uit Latijns-Amerika komt een heel ander perspectief op intergenerationele rechtvaardigheid. De landen Ecuador en Bolivia zetten in 2008 en 2009 de rechten van de natuur in hun grondwet. Het denken hierachter heet Buen Vivir en komt uit de gemeenschappen uit het Andesgebergte. De ethiek van Buen Vivir is biocentrisch: niet de mens staat centraal, maar het ecosysteem, dat bestaat uit dieren, natuur en mensen. Steeds vaker is dit denken in het Westen te herkennen, zelfs in het bedrijfsleven. Het Britse cosmeticabedrijf ‘Faith in Nature’ gaf in 2022 een bestuurszetel aan de natuur. Deze wordt ingevuld door een roulerend gezelschap van milieuexperts. Zij spreken en stemmen daar namens de natuur. Welke keuzes zouden wij als ABN AMRO maken, wanneer we denken vanuit de verbinding tussen verschillende generaties en entiteiten? Ik zie het stellen van deze vraag als een uitnodiging voor creativiteit en innovatie! 

Verantwoord innoveren

Ik hoop dat deze tekst jou als professional inspiratie geeft voor de verbinding tussen filosofie en de praktijk. De komende maanden ga ik tijd besteden aan de vragen die mij bezighouden binnen mijn dagelijkse werk: wat is verantwoord innoveren? Hoe bepaal je dat? En is het überhaupt mogelijk binnen het huidige economische systeem? Ik nodig je uit mee te denken in deze zoektocht!