Ik installeer me in het tuinhuis. Dit is mijn she shed: het vrouwelijke equivalent van de man cave. Voor de derde keer ga ik de film Stalker kijken. Ik weet nog goed dat ik deze film voor de eerste keer zag. Ik werd gegrepen door de schoonheid van de beelden, de traagheid, die je dwingt tot innerlijke verstilling en het mystieke, ongrijpbare verhaal. Je zou zeggen dat als je een film al twee keer gezien hebt, je dan wel doorhebt waar die precies over gaat. Niets is minder waar voor mij.
Sensitief gefilmd
Ik bezit twee boeken vol prachtige foto’s van Henk van Rensbergen, een Urban Exploring-fotograaf. In zijn boek staan prachtige foto’s van desolate gebouwen, zoals fabriekspanden, woonhuizen en ziekenhuizen. De foto’s wekken steevast een melancholisch gevoel op. Ik zie schoonheid en vergankelijkheid, tijd en tijdloosheid. De foto blijft hetzelfde en toch zie en voel je steeds iets anders. Zo ervaar ik Stalker ook. Verschillende scenes, die grotendeels zijn opgenomen in een verlaten chemische fabriek, zijn zorgvuldig en sensitief gefilmd. Een deurpost lijkt als een passe-partout om het beeld heen te staan, een verlaten huis kijkt je met een lege blik aan en lost vervolgens op in de mist. Alleen al omdat het een cinematografisch kunstwerk is, wil je deze film vaker zien.
Metgezellen van de dood
Dan de verhalen, de mijmeringen, de poëzie. Ik ben de laatste om te beweren dat ik de film helemaal snap. Dat maakte me eerst onzeker. Ben ik misschien niet slim genoeg om deze film te doorgronden? Misschien ken je het wel van een museumbezoek. Je kijkt naar een kunstwerk dat twijfel, onduidelijkheid of zelfs onrust oproept. Wat bedoelt de kunstenaar hier nou? Ben ik de enige die ‘het’ niet ziet, terwijl de mensen om je heen bevestigend knikkend, het concept volledig lijken te begrijpen? Mijn onzekerheid heeft plaatsgemaakt voor zekerheid. Ik geloof niet dat de film bedoeld is om volledig te doorgronden, maar om steeds opnieuw bekeken te worden. Zoals een schilderij waar je elke keer nieuwe dingen in ziet, omdat wat je ziet sterk afhankelijk is van de blik waar je op dat moment mee kijkt.
Deze keer word ik geraakt door de monoloog over teerheid en sensitiviteit. Een mens is bij de geboorte zwak en sensitief, we sterven sterk en ongevoelig. Een boom is als hij klein is, teer en buigzaam, en als hij sterft, stijf en ruw. Stijfheid en kracht zijn metgezellen van de dood. Lenigheid en krachteloosheid drukken de frisheid van het leven uit. Wat hard geworden is, zal niet overwinnen. Ik moet daarbij denken aan de filosofie, maar ook aan mijn eigen sensitiviteit, die ik soms zo kan verachten.
Meditatieve ervaring
Lenigheid in denken draagt bij aan de frisheid en de dynamiek van het leven. Geen stijfheid en ruwheid, maar een lenige en sensitieve blik leidt tot wijsheid en verwondering. En in kwetsbaarheid en gevoeligheid ligt juist kracht. Niet iets om te verachten, ook al lijkt het harde geluid van overtuigd zijn van je eigen gelijk en spierballentaal vaker gewaardeerd te worden. De film doorgronden is geen doel op zich, maar begrip ontstaat als het juiste beeld of de juiste woorden je op het juiste moment raken. Wat zal ik een vierde keer kijken ontdekken?
Geef je je over aan de traagheid van deze film, dan zul je een bijna meditatieve ervaring hebben, waarin je ontvankelijk wordt voor alle schoonheid en esthetiek. De prachtige monologen en dialogen in harmonie met de beelden zullen steeds nieuwe denksporen aanboren. Hoe omschrijf je met de juiste woorden zo’n cinematografisch kunstwerk? Niet. Dat moet je gewoon zelf ervaren.
